Lasamentu Programa Mikro Nutriente Rahun

Diretór Jeral(DJ) Ministériu Saúde liu husi halo lansamentu primeiru kona-ba programa Mikro Nutriente Rahun iha Suku Talitu, Sub-Distritru Laulara, Distritu Aleu, 10/05/2012.

Ba Jornalista sira DJ hatete tanba problema Nutrisaun agora sei as inklui mos distritu aileu ne’e duni foti distritu aileu hanesan pilotu atu implementa ba pais tomak.

Programa ida ne’e sei lapara de’it iha distritu aileu maibe sei kontinua ba distritu hotu iha timor laran tomak.

Tanba ne’e serbisu hamutuk entre Ministeriu Saúde, Unicef no governu local iha distritu Aileu atu halo lansamentu ofisial de’it ba programa Mikro-Nutriente Rahun ne’ebe kahur ho hahan ba labarik sira, “hatene Agapito”.

Agapito reforsa liutan programa ida ne’e primeiraves halo lansamentu ba iha Timor-Leste, fo hahan ho vitamin mezmu ke iha pais barak iha Azia no afrika halo ona mais iha timor leste premeira ves ita halo no ita iha vitamina ne’e sufisiente atu fahe ba inan hotu iha Timor laran tomak ho fo sira nia oan, ne’e ba de’it labarik fulan 6 to’o tinan 2

.

Nia hatutan liutan katak Ministériu saúde ho UNICEF sei kontinua halo sosializasaun no halo tiha ona formasaun ba reprezentante nutrisaun husi distritu hotu-hotu ho profisionais Saúde sira no hato’o mos ba PSF (promotor Saúde familiar) atu fahe informasaun ba komunidade hodi bele atiri Mikro-Nutriente ne’e iha fasilidade Saúde nomos iha postu SISCa.

Nune’e mos Hongwei Gao, reprezentativa husi UNICEF ba Timor-Leste hatete”ha’u kontente tebes atu hamutuk ho ita boot sira hotu iha fatin postu SISCa, atu lansa suplemntasaun Mikro Nutriente Rahun ho Ministériu Saúde”.

Ohin loron mak okaziaun importante ida ba nasaun ne’e tanba ita hahú ona faze importante ida atu hadi’a pratika fo han ba labarik sira ki’ik sira.

Ohin loron Ministériu saúde introdus Mikro Nutriente Rahun espesial, ne’ebé fasil ba inan-aman sira atu imediatamente kahur ba labarik ki’ik nia hahan loro-loron, Aumenta labarik ki’ik sira gosta atu han, amenta frekuensia no kualidade fo han ba labarik ki’ik sira. Uza falun ki’ik ida kada loron bele halo diferensia boot ba labarik nia nutrisaun no saúde, informa Hongawei.

Falun ki’ik ida ne’e kompostu husi vitamin no mineral oin 15, iha forma rahun. Ne’e bele kahur direitamentu ba hahan ne’ebe preparadu ona antes fo hahan ne’e ba labarik.

Uza Nutriente rahun ne’e hetan ona prova husi nasaun barak iha rejiaun asiátiku no afrika, ne’ebe efetivu atu prevene no reduz prevelensia anemia no difesiensias mikronutriente seluk, nia haktuir.

Estatistika hatudu katak metade (53%) de’it husi labarik ki’ik sira to’o idade fulan 6 mak hetan susu been esklusivu; nain 3 de’it husi labarik nain 10 idade fulan 6 to’o fulan 23, ma hetan hahan koplementariu apropriadu iha tempu loloos.

“Ha’u komprende katak estudu ne’e halao iha Distritu Aileu ho familia 45 ne’ebe hatudu katak uza Mikro-Nutriente Rahun mak efetivu atu resolve pratika fo-han ne’ebé la loos, ne’ebé sai nu’udar kauza importante id aba malnutrisaun” dehan Hongwei Gao.

Maluk sira, nutrient sufisiente no esensial presiza duni ba labarik ki’ik sira tu moris saudavel no forte. Labarik ki’ik sira presiza hetan kontinuasaun susubeen inan nian no hetan mos hahan komplementariu ne’ebe adekuadu, wainhira sira to’o idade fulan 6.

Ho fiar an tomakHongwei hatete katak ho esforsu hamutuk, ita sei bele ajuda hadi’a inan-aman sira nia pratika fo-han ba sira nia oan, no ajuda resolve kestaun nutrisau iha Timor-Leste.

Ita nunka bele husik nutrisaun la di’ak atu afeita ita nia oan sira nia dezenvolvimentu kakutak no fiziku noi halo sira vulnerable ba moras oioin.

Ikus liu, “ha’u hakarak hateten mos ba ita boot sira katak ha’u mos hola parte iha reuniaun semana kotuk iha Hotel Timor, ne’ebe Ministériu Saúde revee fila fali estratejia nasional nutrisaun, atu nune’e bele ajuda resolve kestaun malnutrisaun ne’ebe mak afeta labarik sira iha nasaun ne’e”, urgullu atu informa ita boot sira kataik UNICEF kontente atu fornese programa nutrisaun hanesan Governu nia Prioridade ida”.dehan reprezentante husi UNICEF.

Nia kongratula Ministeriu saúde ho nia rede pesoal Saúde no membru PSF sira tomak, ne’ebe halo ona programa Mikron-Nutriente Rehun ne’e sai realidade. Ha’u hatene katak ne’e serbisu todan id aba ita hotu, maibe ha’u mos hetene katak aban-aban rua, labarik Timor Oan hotu-hotu sei hetan benefisiu di’ak husi ita boot nia komitmentu.

HAU MAK HUUN NO ROHAN

Hanesan udan, Ha’u namlele iha kalohan ass, Ha’u baruk halerik, Ha’u baruk hamnasa, Ha’u kbiit laek tebes hasoru sirkulu moris ida ne’e. Ha’u nia neon nakonu ho matan ween, Ha’u nia fuan taridu, Ha’u mukit tebes ba Domin furak no moris naruk ida ne’e.

Hanesan ai look tahan, Ha’u namlele iha ha’u nia tarak rasik, Hanesan aifunan roja ha’u nakbelit hela iha ha’u nia horik fatin.

Atu halo taan saida..! Ba moris naruk ida ne’e, Buat hotu ba ha’u folin laek, naroman furak ba ha’u malahok loos, Manu aman kakorek hafanu ema hotu iha dadersan malirin maibe ha’u dukur nafatin.

Ha’u hakarak halai husi moris naruk ida ne’e, Ha’u hakarak semo ba kalohan aas maski ha’u liras laek, Hamnasa furak hotu ne’ebé iha ha’u nia sorin nakfilak ba ahi adas ne’ebé nakonu ho veneno.

Ha’u nia dalan naruk no naruk teb-tebes, Buat hotu ha’u liu,

Ha’u la hatene kolen,

Ha’u la hatene sura,

Ha’u la hatene siik mehi nia magarti,

Ha’u la hatene hananu knananuk furak,

Ha’u ibun ibun tutun meik,

Ha’u nanal badak atu hawelok.

Ha’u kbiit laek tebes,

Ha’u nia ain fatin nakonu ho aitarak, Ema hotu-hotu hamnasa ba ha’u nia moris hanesan ai tahan ne’ebé namlele, Hanesan ai abut ne’ebé kbiit laek hasoru ondas tasi mane ne’ebé sempre lori biban trite no sofrimentu rohan laek.

Ohin ha’u la presija buat hotu, Ha’u hakarak tebes atu moris tuir laloran moris ne’ebé iha nanis tiha ona, Ha’u atu fila ba kotuk, La iha taan dalan ba ha’u, Ha’u hakarak subar la iha ai mahon ne’ebé bele ha’u helik ba. Ha’u so fiar deit ba ha’u nia mehi ne’ebé mout ho ha’u nia toba kalan.

HAU LA PRESIJA HATENE

Wainhira mak loro kraik, Wainhira mak fulan hader iha ha’u nia fuan, wainhira mak moris foun ne’ebé ha’u hein mosu mai.

Se moris nee nakonu ho aisasiik hau hakarak o hateten

“Ha’u mak huun no ha’u mak rohan ba moris ida ne’e, Ha’u too iha huun no ha’u too iha rohan ona”.

Ba ema ida

Carinton kadalak Matebian